Β´. Οἱ ὠφέλειες γιά τόν ἄνθρωπο
Εἶναι ἐπιστημονικά ἀποδεδειγμένο (βλ. περιοδικό «Ἀπολύτρωσις», τεῦχος 948) ὅτι στόν φυσικό κόσμο πού μᾶς περιβάλλει ἐπικρατεῖ νομοτελειακά ἡ ἀβεβαιότητα. Τό γεγονός αὐτό, ἄν καί δη­μιουργεῖ στόν ἄν­θρωπο ἀνασφάλειες καί ἄγχη, εἶναι στήν πραγματικότητα γι’ αὐ­τόν μεγάλη εὐλογία, διότι τοῦ ἐξασφαλίζει σημαντικά πλεονεκτήματα, ὅπως π.χ.:

 Κάθε ἄνθρωπος εἶναι μοναδικός καί ἀνεπανάληπτος
  Γιά νά ἐπαναληφθεῖ ἕνα φαινόμενο πού ἔλαβε χώρα μία φορά, θά πρέπει νά συμπέσουν ἐπακριβῶς οἱ παράμετροι ἀ­πό τίς ὁποῖες αὐτό ἐξαρτᾶται. Αὐτή ἡ σύ­μπτωση μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ στό ἀν­θρώπινο ἐργαστήριο, ὅπου συνήθως ἐ­πιδιώκουμε τά μελετούμενα συστήμα­τα νά εἶναι εἴτε κλειστά εἴτε ἀπομονωμένα. Στή φύση ὅμως, ἐπειδή τά συστή­ματα εἶναι ἀνοικτά1, γιά νά ὑπάρχει ἐπανάληψη ἑνός φαινομένου, θά πρέ­πει νά συμπέσουν ταυτόχρονα οἱ πάμπολλες παράμετροι ἀπό τίς ὁποῖες αὐτό ἐξαρ­τᾶται, καί μάλιστα μέ τήν ἴδια ἔνταση καί τήν ἴδια ἀλληλεξάρτηση. Ἔ­τσι ἡ συγκυρία γεγο­νό­των ἔχει ἐξαιρετι­κά μικρή -πρακτικά μηδενική- πιθα­­νό­­τη­τα. Τό ἀ­ποτέλεσμα εἶναι ὅτι τό φαινό­μενο δέν μπορεῖ νά ἐ­παναληφθεῖ, ἀλλά οὔτε καί νά ἀναστραφεῖ. Μέ ἄλλα λόγια ἡ ἀβεβαιότητα εἶναι συνυφασμένη μέ ἔλλειψη ἐπαναληψιμότητας τῶν φαινομένων, καθώς ἐπίσης καί μέ ἔλλειψη ἀναστρεψιμότητας αὐτῶν.
  Τυπικό παράδειγμα ἀποτελεῖ ἡ πτώ­ση κεραυνοῦ: Ὅταν σέ ἕνα σημεῖο τοῦ χώρου, μέ μία κάποια ἔνταση, πέσει κεραυνός, σέ ἑπόμενη καταιγίδα ΠΟΤΕ δέν θά πέσει στό ἴδιο σημεῖο καί μέ τήν ἴδια ἔνταση. Ἐπίσης, τό φαινόμενο τοῦ κε­ραυ­νοῦ δέν μπορεῖ νά ἀναστραφεῖ, δηλα­δή, τά ἀμοιβαῖα ἐξουδετερωμένα ἠλε­κτρικά φορτία δέν μποροῦν νά ἐπιστρέψουν στήν προηγούμενη κατάστα­σή τους.
  Ἕνα ἄλλο παράδειγμα ἀποτελεῖ ὁ ἴδιος ὁ ἀνθρώπινος ὀργανισμός. Ἄν καί τά κύτταρά του διαρκῶς ἀνανεώνονται, δέν ὑπάρχει ἐπαναληψιμότητα συναρτήσει τοῦ χρόνου στίς βιοχημικές δράσεις τους. Πολύ συνοπτικά, τό τελικό ἀποτέλεσμα τοῦ συνδυασμοῦ τῆς Κβα­ντικῆς καί Χαοτικῆς ἀβεβαιότητας στά βιομόρια, ὅπως π.χ. στίς ποικίλες πρωτεΐνες, εἶναι ὅτι ὁ κάθε ἄνθρωπος εἶναι μοναδικός καί ἀνεπανάληπτος μέσα στά δισεκατομμύρια τῶν ἀνθρώπων πού ὑ­πάρ­χουν στή γῆ καί γενικά στό ἀχανές σύμπαν. Ἀκόμα καί δύο ἀδέλφια μέ παρόμοιο DNA, καί μέ παρόμοιες συνθῆ­κες ἀνατροφῆς, μπορεῖ νά εἶναι διαφορετικά.

Κάθε ἄνθρωπος εἶναι αὐτεξούσια ἐλεύθερος
  Ὁ ἄνθρωπος ἔχει δύο συνιστῶσες, τή φυσική (σῶμα) καί τήν πνευματική (ψυχή). Ἐπειδή αὐτές οἱ συνιστῶσες ἔ­χουν κοινή προέλευση, τόν δημιουργό Θεό, σχετίζο­νται καί ἀλληλεπιδροῦν δι­αρ­κῶς μεταξύ τους. Μέσα σέ αὐτά τά πλαίσια ἡ ψυχή ἔχει τή δυνατότητα νά ἀναδεικνύει καί νά ἀναπτύσσει ἐλεύθερα τίς ἀρετές της.
  Γιά νά ὑπάρχει ἡ δυνατότητα ἐλευθερίας γιά τήν ψυχή, θά πρέπει ὁ φυσικός κόσμος νά ἐμπερικλείει νομοτελει­ακά ἀβεβαιότητα στήν ἐξέλιξη τῶν δυναμικῶν φαινομένων, καί γενικότερα τῶν γεγονότων. Σέ ἀντίθετη περίπτωση, ἐάν ὅλα ἦ­ταν προκαθορισμένα αἰτιοκρατικά, χω­ρίς ἀβεβαιότητα, τότε ὁ φυσικός κόσμος θά ἦταν μία τεράστια αἰτιοκρατική μηχανή, στήν ὁποία τό φαινόμενο Α θά συνεπάγετο μέ βεβαιότητα τό φαινόμενο Β, αὐ­τό μέ βεβαιότητα τό Γ, κ.ο.κ. Ἀλλά μέσα σέ αὐτά τά φυσικά πλαίσια οἱ ἄν­θρωποι θά ἤμασταν ἕνα εἶδος ἐξελιγμένων μηχανῶν, δηλαδή κά­τι σάν «ρομπο­τάκια». Δέν θά εἴχαμε τήν ἐλευθερία ἐπιλογῶν, ἀφοῦ ὅλα θά ἦταν αἰτιοκρατικά προκαθορισμένα ἤ προκαθοριζόμενα. Ἡ ὑπάρχουσα φυσική ἀβεβαιότητα δίνει τή δυ­νατότητα στήν ψυ­χή κάθε ἀνθρώπου νά κάνει τίς δικές της ἐπιλογές στή βάση τῆς συνείδησης, τοῦ θυμικοῦ καί τῆς λογικῆς του.
  Ἡ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι αὐ­τεξούσια καί τόσο σεβαστή ἀπό τόν Δημιουργό, ὁ ὁποῖος μᾶς τή χάρισε, ὥ­στε νά μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀμφισβητήσει ἀκόμα καί τή δύναμη καί τήν ἐ­ξ­ουσία αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ, ὅπως συνέβη μέ τούς πρω­τόπλαστους. Καί νά σκεφθεῖ κανείς ὅτι γιά τή διατήρηση τῆς ἐλευθερίας αὐ­τῆς ὁ Θεός ἔγινε ἄνθρωπος καί θυσιάστηκε!

  Κάθε ἄνθρωπος μπορεῖ νά συγχωρεῖ καί νά ἀγαπᾶ
  Ἡ ἀβεβαιότητα πού διέπει τόν φυσικό κόσμο ἀποτελεῖ ἐπίσης τήν ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν ἀνάπτυξη καί εὐδοκίμηση τῶν βασικότερων ἀρε­τῶν πού προσεγγίζουν τόν ἄνθρωπο στόν Θεό, δηλαδή τῆς συγχώρησης καί τῆς ἀγάπης. Ἄν ὁ φυσικός κόσμος λειτουργοῦσε αἰτιοκρατικά καί ντετερμινιστικά, ὅπως π.χ. σέ μία μηχανή, σέ ἕνα ρομπότ, ἡ ψυχή θά ἦταν τελείως ξένη ἀπό τό σῶ­μα, ἐπειδή γιά μία μηχανή δέν θά εἶχε νό­ημα ἡ συγχωρητικότητα καί ἡ ἀ­γάπη πρός τίς ἄλλες μηχανές, δεδομένου ὅτι ἡ συ­μπεριφορά ὅλων θά ἦταν αἰτιοκρατικά προκαθορισμένη. Ὁ ἄν­θρωπος, ἔ­χοντας τή δυνατότητα νά σύν+χωρεῖ2 καί νά ἀ­γαπᾶ, μπορεῖ νά ἐξοικει­ωθεῖ -ἔμπρακτα, καί ἀνάλογα μέ τήν προσπάθεια τοῦ καθενός- μέ τήν ὁλιστι­­κή-ἀπειροστική ἀντίληψη τοῦ Θεοῦ.

  Ἡ ὀμορφιά τῆς φύσης καί ἡ δημιουργικότητα τοῦ ἀνθρώπου
  Ἡ ὀμορφιά τῆς ἔμβιας καί τῆς ἀ­νόρ­γανης φύσης τοῦ δημιουργοῦ Θεοῦ, πού τόσο ὑμνήθηκε ἀπό πολλούς καλλιτέχνες, ποιητές, λογοτέχνες, δέν εἶναι ἀποτέλεσμα αἰτιοκρατικῶν-ντετερμινιστικῶν φαινομένων, ἀλλά ἄπειρων ἀβέβαιων αὐ­­­­το­οργανώσεων (χαοτικῶν) φυ­σικῶν δι­εργασιῶν, πού συνεπάγονται τελικά μία συγκλο­νιστική πολυμορφία καί πολυποικιλότητα (βιοποικιλότητα). Στά ἔμβια ὄ­ντα, δηλαδή στά φυτά καί στά ζῶα, ἐ­νυ­+πάρχουν συνεχεῖς ἀλληλεπι­δρά­σεις μεταξύ τοῦ γενότυπου, τοῦ φαινότυπου καί τοῦ περιβάλλοντος, οἱ ὁ­ποῖες λαμβάνουν χώρα μέ μή-αἰτιοκρατικές (χαοτικές) βιοχημικές διεργασίες. Καί μόνον ἡ ἁπλή καταγραφή τῶν γνω­στῶν σήμερα πολύμορφων καί πολυποίκιλων εἰδῶν θά ἀ­παιτοῦσε ἕνα πλῆθος τόμων.
  Ἐπειδή ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε καί ζεῖ σέ μή-αἰτιοκρατικό καί ἀβέβαιο περιβάλλον, ἔχει τή δυνατότητα νά εἶ­ναι δημιουργικός καί καινοτόμος. Ὄ­ντας κοι­­νωνικό ὄν, προορισμένο νά κατακυριεύσει τή γῆ (βλ. Γέ 1,28), μπορεῖ νά ἀξιοποιεῖ τήν ἐλευθερία τῆς ψυ­χῆς, τό συ­­- ναίσθημα καί τή λογική του, γιά νά δημιουργεῖ πολιτισμό καί καινοτο­μίες ἐπιστημονικές, τεχνο­λο­γικές, καλ­λιτε­χνικές, λο­- γοτεχνικές κ.ἄ. Προφα­νῶς, οἱ καινοτομί­ες πού ὑπάρχουν σήμερα (κυρίως στούς ἐπιστημονικούς καί τεχνολογικούς τομεῖς) δέν θά μποροῦ­σαν νά δημιουργηθοῦν ἀπό αἰτιοκρατικά προκαθορισμένα ἤ προκαθοριζόμενα ὄντα.
  Ὅλα τά παραπάνω εἶναι δῶρα τοῦ Δημιουργοῦ, ὁ ὁποῖος οἰκονόμησε νά τοποθετήσει τόν ἄνθρωπο σέ ἕναν φυσικό κόσμο τέτοιον, ὥστε νά διέπεται νομοτελειακά ἀπό φυσική ἀβεβαιότητα. Ἡ ὑποτίμηση ἤ ἄγνοια αὐτῆς τῆς ἀβεβαιότητας ὁδήγησε τούς πρωτοπλάστους στήν παγίδα τῆς ἀποστασίας, ὅπως θά δοῦμε σέ ἑπόμενο σημείωμα.

Παντελεήμων Καραφίλογλου
(ἀφ.) Καθηγητής Κβαντικῆς Χημείας Α.Π.Θ.

Περιοδικό "Ἀπολύτρωσις"

Τεῡχος Μαρτίου 2025

1. «Ἀνοικτό» εἶναι τό φυσικό σύστημα πού μπορεῖ νά ἐναλλάσσει ἐνέργεια καί ὕλη μέ ἄλλα συστήματα.
2. Στά τεύχη 894-895, 896-897, 898 τοῦ περιοδικοῦ «Ἀπολύτρωσις» παρουσιάζονται οἱ νομοτελειακές βάσεις τῆς χριστιανικῆς συν+χω­ρητικό­τητας.