Ἔκπληξη καί συγκίνηση προκαλεῖ στόν ἐπισκέπτη τοῦ πα­νεπιστημίου Μπρά­ουν τῆς πολιτείας Ρόντ Ἄιλαντ τῶν Η.Π.Α., ἡ φω­τογραφία πού εἰκο­νί­ζει ἕναν ἄνδρα ντυ­μένο μέ ἑλληνική φου­στανέλα.
  Ὁ εὔζωνας αὐτός εἶναι ὁ Σάμιουελ Χάου, ντυμένος μέ τόν τρόπο πού ἔ­μα­θε στήν Ἑλλάδα καί μέ τόν ὁποῖο ἐμ­φα­νιζόταν στίς ἐπίσημες ἐκδηλώσεις. Πρό­κειται γιά ἕναν ἀμερικανό γιατρό, πρα­γματικό φιλέλληνα, φιλάνθρωπο καί πρωτοπόρο στήν ἐκπαίδευση τυ­φλῶν καί ἀνάπηρων παιδιῶν.
  Ὁ Σάμιουελ Γκρί­ντλεϊ Χάου γεννή­θηκε στή Βοστώνη στίς 10 Νοεμβρίου 1801 καί κα­­ταγόταν ἀ­πό πλού­σια οἰ­κογέ­νεια. Ἀ­φοῦ ἀπο­φοίτησε τό 1824 ἀ­πό τήν ἰατρική σχολή τοῦ πανεπι­στη­­μίου Μπρά­ουν τῆς Πρό­βι­ντενς, ἀ­ποφα­σί­ζει νά προσφέρει τόν ἑ­αυτό του στήν ἐ­παναστα­τη­μένη Ἑλ­λά­δα. Ὁ νε­α­ρός Χά­ου εἶ­χε τόσο ἀφυπνι­στεῖ ἀπό τό φι­λελ­ληνικό κίνημα, ὥστε μέ ἐν­θου­­σι­ασμό φτά­νει στόν ταλαιπω­ρη­μένο τόπο καί ἀνα­λαμ­βάνει ἀμέσως νά πε­­ρι­θάλψει τραυματίες καί ἄρρωστους μαχητές στήν πρώτη γραμμή, τό­­σο σέ χερσαῖες μά­χες ὅσο καί σέ ναυ­τι­κές  ἐ­πι­χειρή­σεις.
  Σέ ἡμερολόγιό του ἔγρα­ψε: «Ἡ δου­λειά μου τή νύχτα πού πέ­ρασε ἦταν ἀτέ­λειωτη... ἔκαμα τόσες ἐγχειρήσεις πού ἀμφι­βάλ­λω ἄν θά κα­τόρθωνα νά τίς κά­μω κατά τή διάρκεια ὁλόκληρων ἐτῶν στή Βο­στώνη... δύο μῆνες τώρα κοι­μᾶ­μαι στό ἔδαφος μέ τά ροῦχα... εἶχα σκε­φτεῖ νά φύγω ἀπό ᾽δῶ, ἀλλά θά ἦταν πράξη ἐ­πονείδιστη...».
  Ἡ εὐαίσθητη ὅμως καί φιλάνθρωπη καρδιά αὐτοῦ τοῦ ἁγνοῦ πατριώτη δέν ἀντέχει νά βλέπει τά ὀρφανά τοῦ πο­λέ­μου νά ὑποφέρουν, ὕστερα ἀπό τήν κα­ταστροφή τῶν Ψαρῶν, τῆς Χίου, καί τοῦ Μεσολογγίου. Γι᾽ αὐτό καί ἀποφα­σί­ζει νά ἐπιστρέψει στήν Ἀμερική τό 1827 μέ κάποια μικρά Ἑλληνόπουλα, γιά νά τολμήσει τό ἀκατόρθωτο.
  Διενεργεῖ ἔρανο καί δραστηριο­ποι­εῖ­ται μέ κάθε τρόπο γιά νά συγκε­ντρώ­σει χρήματα καί προμήθειες, ὥστε νά ἀντι­μετωπίσει τήν ἀνθρωπιστική κρίση στήν Ἑλλάδα πού ἔχει προκληθεῖ ἀπό τούς ἀλλεπάλληλους πολέμους. Ἀπο­τέλεσμα αὐτῆς τῆς προσπάθειας ἦταν νά συγκε­ντρωθεῖ τό ποσό τῶν 60.000 δολαρίων, τά ὁποῖα ἀξιοποιήθηκαν γιά τήν ἀγορά τροφίμων, ρουχισμοῦ καί τήν ἵδρυση κα­ταφυγίου γιά τούς πρόσφυγες στήν πε­ριοχή τῆς Αἴγινας καί τοῦ Ἰ­σθμοῦ τῆς Κορίνθου.
  Πρόκειται γιά τή μεγαλύτερη βοή­θεια πού ἔλαβε ἡ Ἑλλάδα ἀπό τό ἐ­ξω­τερικό ἐκείνη τήν ἐποχή. Ἐπίσης ἀρ­κε­τά ὀρφανά, ὕστερα ἀπό ἐνέργειες τοῦ Χάου, υἱοθετήθηκαν ἀπό ἀμερι­κα­νούς φιλέλληνες καί διέπρεψαν ἐκεῖ ἀρ­­γό­τε­ρα στίς ἐπιστῆμες, καθώς καί στόν ἀμε­ρικανικό στρατό.
  Τό 1832 ἐπιστρέφει ὁριστικά στίς Η.Π.Α., γιά νά ἱδρύσει τήν περίφημη σχο­λή τυφλῶν Πέρκινς (Perkins), τήν ὁποία καί θά διευθύνει γιά 30 χρόνια μέ τή βο­ήθεια ἑνός ἕλληνα παιδαγωγοῦ, καί με­τέ­πει­τα γαμπροῦ του, τοῦ Μιχαήλ Ἀ­­­­να­γνω­στόπουλου (γνωστοῦ ὡς Mi­chael A­nagnos). Κατά τή διάρκεια τῆς θητείας του ἡ σχολή φιλοξένησε τήν τό­σο γνω­στή τυφλή καί κωφάλαλη Ἕλεν Κέλερ, ἡ ὁποία, ἐνῶ ἦταν ἀρχικά ἀνί­κανη νά ἐ­πι­κοινωνήσει, κατόρθωσε χά­ρη στή σχο­λή καί στήν καλή δασκάλα της νά μιλάει πέ­ντε γλῶσσες, νά διαβά­ζει καί νά γρά­φει. Ὁ Χάου, μάλιστα, ἦ­ταν αὐτός πού με­ρί­μνησε γιά τή λει­τουργία τυπο­γρα­φείου μέσα στή σχολή, τό ὁποῖο πα­ρή­γαγε συγγράμματα σέ κώ­δικα Μπράιγ γιά τούς τυφλούς. Ἦ­ταν ἐπίσης ὁ πρῶ­τος καθηγητής Ἑλλη­νικῶν στό πανε­πι­στή­μιο τοῦ Χάρβαρντ, ἐκδότης σπουδαίου περιοδικοῦ, καθώς καί ἱδρυ­τής σχολείου γιά ἄτομα μέ δια­νοητικές δια­ταραχές.
  Ἡ ἑλληνική κυβέρνηση θέλοντας νά τιμήσει τόν Σάμιουελ Χάου γιά τίς ἀνύ­στακτες καί ἀφιλάργυρες ὑπηρεσίες του στή χώρα μας, τοῦ ἀπένειμε τόν Σταυρό τοῦ Σωτῆρος τό 1835. Ὁ ἴδιος στήν εὐ­γνώμονη αὐτή χειρονομία τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους ἔδωσε ταπεινά τήν ἑξῆς συγκι­νη­τική ἀπάντηση, πού φα­νε­ρώνει τό μεγα­λεῖο τῆς καρδιᾶς του: «Οἱ πτω­χές προ­σωπικές ὑπηρεσίες, πού πρόσφε­ρα στήν Ἑλλάδα τή ζοφερή της ὥρα, δέν ἦταν τέτοιες πού νά ἀξί­ζουν ἀντα­μοιβή. Ἀρκετή ἀμοιβή μου ἦ­ταν ἡ ἱκανο­ποίηση ὅτι μπόρεσα νά δώσω κάτι στήν Ἰδέα τῆς Ἐλευθερίας καί τῆς Φι­λαν­θρωπίας. Ἄν δέν εἶχα τήν ἱκα­νό­τη­τα, εἶχα τή διάθεση νά ὑπηρετήσω στήν ὑ­πόθεση τῆς Ἑλλάδος».
  Στό λιμάνι τῆς Αἴγινας ὁ ἐπισκέπτης μπορεῖ νά δεῖ καί νά θαυμάσει ἕνα μνη­μεῖο ἀφιερωμένο στόν φιλέλληνα Σά­μι­ουελ Γκρίντλεϊ Χάου, ὡς ἔνδειξη τιμῆς καί εὐγνωμοσύνης στόν λαμπρό αὐτόν ἐπιστήμονα, πού πρόσφερε τόν ἑαυτό του γιά τήν ἀναγέννηση τοῦ τόπου μας. Τό παράδειγμά του ἄς ἐμπνέει τίς νε­ότερες γενιές κι ἄς ἐλπίζουμε ὅτι θά βρεῖ ἀντάξιους συνεχιστές σέ μιά ἐποχή δύ­σκολη, ἀλλά καί σέ ἕναν κόσμο πού δέν θά πάψει νά ἐλπίζει καί νά καρτερεῖ γιά τούς δικούς του ἥρωες. Γιατί ὅσο θά ὑπάρχει ἡ Ἑλλάδα, τόσο θά ὑπάρ­χουν καί οἱ δικοί της ἥρωες.

Ἀναστασία Τζουρᾶ-Τζιότζιου

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῡχος Νοεμβρίου 2024